ΕΚΕΙ "ΨΗΛΑ" …ΣΤΟ ΧΑΜΗΛΟ!

 

Το Χαμηλό από ψηλά. 

  Ακριβώς πάνω στη συνοριογραμμή της χώρας μας, Δυτικά του Αξιού ποταμού, μπροστά και Ανατολικά του αιματοποτισμένου λόφου ΡΑΒΙΝΕ (1 Μαΐου 1917), βρίσκεται το χωριό ΧΑΜΗΛΟ, της κοινότητας ΕΙΔΟΜΕΝΗΣ, του Δήμου ΠΑΙΟΝΊΑΣ.

   Ένα ημικύκλιο Ανατολικά, Νότια και Δυτικά σχηματίζουν τα χωριά Ειδομένη, Δογάνης, Πλάγια, Φανός και Σκρά και μπροστά τους κάτω χαμηλά, “πάνω” στα σύνορα βρίσκεται ο λόφος ΡΑΒΙΝΕ και το χωριό Χαμηλό.

   Μέχρι το 1922 τα χωριά Χαμηλό, Πλάγια και Φανός κατοικούνταν αποκλειστικά από Μουσουλμάνους. Το Χαμηλό (παλαιά ονομασία Αλτσάκ) το 1904 είχε 1244 κατοίκους, τα Πλάγια (Καρασινάν) είχε 1745 και ο Φανός (Μαγιαδάγ) 3440, τα τρία αυτά χωριά μαζί είχαν 6429 κατοίκους, οι οποίοι μέχρι το 1924 στο σύνολό τους έφυγαν στη Τουρκία.

   Το 1923 ήρθαν οι πρόσφυγες (υποχρεωτική ανταλλαγή, Συνθήκη Λωζάνης, η Σύμβαση περί ανταλλαγής των Ελληνικών και Τουρκικών πληθυσμών (Χριστιανών-Μουσουλμάνων, υπογράφηκε στην Λωζάνη της Ελβετίας στις 30 Ιανουαρίου 1923) από την Ανατολική Θράκη, τη Μικρά Ασία και τον Πόντο και εγκαταστάθηκαν στα τρία προαναφερθέντα χωριά, όπως και στα περισσότερα χωριά του Νομού μας, της Μακεδονίας μας και όχι μόνο.

   Το χωριό Χαμηλό στα Βορειοδυτικά σύνορα του Νομού Κιλκίς, είναι το μοναδικό χωριό που κατοικήθηκε αποκλειστικά από Πόντιους πρόσφυγες το 1923, (44 οικογένειες, 125 άτομα) η πλειοψηφία των οποίων ήταν από την Νεοκαισάρεια (τουρκικά: Niksar, Νίξαρ) της επαρχίας Τοκάτ(Ευδοκιάς) του Πόντου και λίγες από Σαμψούντα και Τραπεζούντα.

   Στο Χαμηλό οι αφιχθέντες Πόντιοι πρόσφυγες, μέχρι το καλοκαίρι του 1924 (αναχώρηση των Μουσουλμάνων) συστεγάστηκαν και έζησαν αρμονικά με τους παλαιούς κατοίκους, οι οποίοι δεν ήθελαν να φύγουν από την περιοχή που μέχρι τότε ζούσανε και δεν είχαν προβλήματα με τους νεοαφιχθέντες πρόσφυγες Ποντίους.

ΤΟ ΡΑΒΙΝΕ

 

 Ο ιστορικός αιματοποτισμένος λόφος ΡΑΒΙΝΕ.  

    Ο λόφος ΡΑΒΙΝΕ, στο Χαμηλό έχει καταγραφεί στη παγκόσμια ιστορία για την πολυαίμακτη μάχη που διεξήχθη σε αυτόν την 1 Μαΐου 1917 (Α΄Π.Π. 1914-1918) και την νίκη των Ελληνικών Δυνάμεων επί των Γερμανοβουλγάρων που το κατείχαν, αυτή ήταν η πρώτη ΜΕΓΑΛΗ ΝΙΚΗ των Ελλήνων με τη στήριξη του Γαλλικού Πυροβολικού και η  απαρχή της διάσπασης του Μακεδονικού Μετώπου.

   Το όνομα του ΡΑΒΙΝΕ σαν σταθμός στην Ελληνική ιστορία είναι πασίγνωστο και αναγράφεται στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη (Αθήνα) σε πάρα πολλές επιτύμβιες στήλες και στρατόπεδα καθώς και σε οδούς πόλεων.

 

 

Από το μνημείο στην κορυφή του λόφου ΡΑΒΙΝΕ.

 
    Η επέτειος της Μάχης του ΡΑΒΙΝΕ γιορτάζεται κάθε χρόνο την 1η Κυριακή του Μαΐου στο χωριό Χαμηλό, με την συμμετοχή Συλλόγων Κρητών και άλλων απογόνων, “των παιδιών της Εθνικής Αμύνης” .

    Το 2022 κατά τον εορτασμό της επετείου, παρέστη για πρώτη φορά αντιπροσωπεία από το Δήμο Παλαμά Καρδίτσας, συμπατριωτών του Λοχαγού Γρηγορίου Γουλιανού, που ηγήθηκε της Επίθεσης - Κατάληψης του Λόφου ΡΑΒΙΝΕ με το 2ο Τάγμα του 1ου Συντάγματος της Μεραρχίας Σερρών. 

 

27 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ ΡΑΒΙΝΕ… ΜΑΥΡΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ

    Στη νεότερη ιστορία μας και ιδιαίτερα κατά την κατοχή (1941-1944) συνέβησαν τραγικά γεγονότα στη περιοχή μας και συγκεκριμένα στα ακριτοχώρια του Δήμου μας Χαμηλό, Δογάνης, Πλάγια, Φανός, Σκρά και Κούπα καθώς και σε χωριά της Αλμωπίας, τα οποία πολλοί δεν τα γνωρίζουν.

    Μετά από τα συνεχή αντάρτικα χτυπήματα του Δεκεμβρίου του 1943, οι Γερμανοί από κοινού με τους Βούλγαρους συμμάχους τους αποφασίζουν να καθαρίσουν τις ανταρτοομαδες του Παϊκου. Για το σκοπό αυτό Γερμανικές δυνάμεις από τη Φλώρινα, την Έδεσσα, τα Γιαννιτσά και τη Γουμένισσα και Βουλγαρικές από τη Γευγελή και το Μοναστήρι, κινητοποιήθηκαν.

   Στον τομέα των χωριών μας από Ειδομένη μέχρι Σκρά το έργο αυτό ανέλαβαν Βουλγαρικές στρατιωτικές δυνάμεις ορμόμενες απο τη Γευγελή, για να εκκαθαρίσουν την περιοχή από τις λίγες μικρές ομάδες ανταρτών του ΕΛΑΣ, που δρούσαν στην περιοχή, κυρίως στο Παϊκο και στην Αλμωπία και επιχείρησαν την διάνοιξη διαδρόμου μέσω των χωριών μας.

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

   Ήταν το πρωί της 17 Ιανουαρίου του 1944, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Αντωνίου, σαν σήμερα,  ακριβώς πριν 79 χρόνια όταν ένα τμήμα δυνάμεως Τάγματος του Βουλγαρικού στρατού προερχόμενο από τη Γευγελή ενεφανίσθη στο Χαμηλό και προέβη σε συλλήψεις αρκετών ανδρών τους οποίους οδήγησαν λίγο έξω από το χωριό, πλην όμως για άγνωστο λόγο άφησαν τους περισσότερους αφού αφαίρεσαν είδη ένδυσης, ρουχισμό και υποδήματα.

   Απ΄ αυτήν την πρώτη επιχείρηση δυστυχώς τέσσερις (4) δεν επέστρεψαν ποτέ πίσω, στις παρυφές του λόφου Ραβινέ τους εκτέλεσαν, αυτοί ήταν ο Αναστασιάδης Νικόλαος 18 ετών, ο Κόκκαλης Ιωάννης 19 ετών, ο Μουρατίδης Γεώργιος ετών 18 και ο Παντελίδης Χαράλαμπος ετών 46.

   Μετά από δύο ημέρες, τα ξημερώματα της 19ης Ιανουαρίου 1944, ένα άλλο τμήμα του Βουλγαρικού στρατού ενεφανίσθη στα χωριά Χαμηλό και Δογάνης και προέβη σε εμπρησμούς σπιτιών, αποθηκών, στάβλων και συνέλαβαν όλους ανεξαιρέτως τους άνδρες άνω των 15 ετὠν που δεν πρόλαβαν να διαφύγουν στα γύρω δάση.

   Το πρώτο θύμα αυτής της ημέρας είναι ο 16χρονος Νικόλαος Παναγιωτίδης ο οποίος εκτελείται στις 09:00 το πρωί, πίσω απ΄τον Ιερό Ναό Υψώσεως Του Τιμίου Σταυρού Χαμηλού, μπροστά στους αλλόφρονες γονείς του και τα μικρότερα αδέλφια του μεταξύ των οποίων ο 7χρονος τότε Γιάννης Παναγιωτίδης (σήμερα Αξιωματικός Ε.Α.με το βαθμό του Ίλαρχου), που κατέγραψε όλα αυτά τα συγκλονιστικά γεγονότα.

   Τους συλληφθέντες άνδρες του Χαμηλού, τους οδήγησαν λίγο έξω από το χωριό κοντά στο ύψωμα Ντρομαντέρ μπροστά από τον λόφο ΡΑΒΙΝΕ, τους οποίους και εξετέλεσαν γύρω στις 14:30, οι εκτελεσθέντες εκείνη την ημέρα είναι οι παρακάτω: Ανδρεάδης Χαράλαμπος ετών 46, Ανδρεάδης Νικόλαος ετών 44, Ζυρίδης Ιλαρίων ετών 46, Κουκλίδης Κωνσταντίνος ετών 48, Κυριακίδης Ηρακλής ετών 50, Κουλαξίδης Νικηφόρος ετών 56, Κελασίδης Νικόλαος ετών 58, Κελασίδης Γεώργιος (υιος) ετών 19, Μουρατίδης Αβραάμ ετών 45, Παναγιωτίδης Χαράλαμπος ετών 46, Παπαδόπουλος Λάζαρος ετών 43, Σαββίδης Φίλιππος 45 ετών, Σερεμετίδης Σάββας 46 ετών, Τούνας Ιωάννης 17 ετών και Χαραλαμπίδης Κωνσταντίνος 28 ετών.

    Η θέση της εκτέλεσης σε εκείνο το σημείο θυμίζει πράξη αντεκδίκησης, απογόνων των ηττημένων Βουλγάρων της 1ης Μαΐου 1917, ενάντια στους αθώους κατοίκους του Χαμηλού.

   Την ίδια ημέρα στο Δογάνη εξετέλεσαν τους Ζήση Γεώργιο ετών 55, Καρανάκη Θωμά 50 ετών, Ζαφειρίου Ιωάννη 25 ετών, Μποντοζάκη Αθανάσιο 55 ετών και Φερτάκη Αθανάσιο 57 ετών.

   Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν προστάτες πολυμελών οικογενειών, ήταν μια πραγματική γενοκτονία προσφύγων από τις αλησμόνητες πατρίδες, που πάλευαν να ξαναστήσουν τη ζωή τους στο Χαμηλό και τον Δογάνη, που είχαν εγκατασταθεί εκεί το 1923.

   Παρόμοιες πράξεις εμπρησμών και δολοφονιών σε μικρότερη έκταση έγιναν και στα χωριά μας Πλάγια, Φανός, Σκρά και Κούπα.

   Αυτές εν συντομία είναι οι άγραφες ΜΑΥΡΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ των ακριτικών χωριών του Δήμου μας εκεί Δυτικά του Αξιού, που δυστυχώς πολλοί δεν τις γνωρίζουν.

 

Μνημόσυνο για τους αδικοχαμένους κατοίκους Χαμηλού και Δογάνη την 15 Ιανουαρίου 2023 στον Ιερό Ναό Υψώσεως Τιμίου Σταυρού Χαμηλού, ο αυτόπτης μάρτυρας Γιάννης Παναγιωτίδης περιγράφει τα δραματικά γεγονότα, 17 και 19 Ιανουαρίου 1944.

   Ας είναι αιώνια η μνήμη των αδικοχαμένων νεκρών κατοίκων των χωριών μας, με την ευχή να μην επαναληφθούν παρόμοια τραγικά γεγονότα και να επικρατήσει ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΙΡΗΝΗ και ιδιαίτερα στην πυριτιδαποθήκη των Βαλκανίων που ζούμε.

 

 

Χώρος  κοιμητηρίων Χαμηλού όπου εναποτέθησαν τα οστά των δολοφονηθέντων.

Αναγράφονται τα ονόματα των 20 ανδρών νεκρών .

Στη μία πλευρά αναγράφεται ...

" Δεν ενόχλησαν κανένα, δεν μίσησαν κανένα, δεν πολέμησαν κανένα, 

πλήρωσαν με τη ζωή τους γιατί ήσαν Έλληνες.

Σε άλλη πλευρά..

"Τα τέκνα στη μνήμη των γονέων και αδερφών τους που Βούλγαροι στρατιώτες τους εκτέλεσαν αδίκαστους, χωρίς λόγο, χωρίς αφορμή, μόνο γιατί ήταν Έλληνες."

 

Στο χώρο εκτέλεσης, κάτω από το λόφο ΡΑΒΙΝΕ, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Χαμηλού "ΤΟ ΡΑΒΙΝΕ" με πρόεδρο τον κύριο Ιορδάνη Τραπεζανίδη, τον Παπα-Ηλία Ανδρεάδη, ταμία την κυρία Ιωάννα Κωνσταντινίδου , γραμματέα τον (+) Παναγιώτη Θωϊδη,μέλος την κυρία Γεωργία Ιορδανίδου και με την στήριξη των κατοίκων και πολλών φίλων ανήγειραν το Ναϊδριο του Αγίου Αντωνίου, ένα κιόσκι και περικαλλές μνημείο που αναγράφει τα ονόματα των αδικοχαμένων Χαμηλιωτών.

 

 

Το μνημείο στο χώρο της εκτέλεσης 

 

 Μνημόσυνο στο χώρο εκτέλεσης την 15 Ιανουαρίου 2012

Από αριστερά Γιάννης Παναγιωτίδης, Ιορδάνης Τραπεζανιδης, Παπα-Ηλίας Ανδρεάδης και ο αλησμόνητος Γιώργος Κωνσταντινίδης (1944 -1/1/2023)

 

Οι πρωτεργάτες της ανέγερσης του μνημείου στο χώρο εκτέλεσης.

 Φωτογραφίες από το αρχείο της κ. Ιωάννας Κωνσταντινίδη

 
Σχετικά με τα γεγονότα αναφέρονται:

α) στο βιβλίο του Γιώργου Εχέδωρου “Ιστορία του Κιλκίς” Η μεταξύ Παίκου και Κρουσίων χώρα. Σελίδες 481 έως 484.

β) στο βιβλίο του Θοδωρή Μποράκη "Κοινότης Πλαγίων - Εν Παιονία Κιλκίς"

γ) ανέκδοτα χειρόγραφα, του επιζώντος αυτόπτη μάρτυρα Γιάννη Παναγιωτίδη (Αξιωματικός Ε.Α.με το βαθμό του Ίλαρχου)

Αθανασιάδης Βασίλης